Pollock

Ed Harris, bij het grote publiek vooral bekend als patriottistische generaal in The Rock en uitgekookte regisseur in The Truman Show, is een begenadigd acteur. Dat hij voor 'Pollock' ook op de regisseurstoel heeft plaatsgenomen, had meer te maken met noodzaak dan met ambitie. Meer dan tien jaar liep Harris rond met het project om een film te maken over het leven en de carrière van Jackson Pollock, Amerika's meest toonaangevende en befaamde moderne schilder. Normaal gezien zou Harris enkel de hoofdrol vertolken, maar toen bleek dat geen enkele regisseur meer voeling met het onderwerp vertoonde en/of zich naar Harris' visie wilde schikken, besloot hij de klus maar helemaal zelf te klaren.

Biografische films hebben meestal de grote beperking om zich louter te concentreren op de sleutelmomenten in het leven van de betrokkene. Ook 'Pollock' trapt in die val, zij het niet volledig. Aan het begin van de film zien we hoe Pollock onder impuls van zijn echtgenote Lee Krasner (Marcia Gay Harden) zijn artistiek talent ontplooit. Het ontwikkelen van een persoonlijk expressieve stijl volstaat uiteraard niet om het te maken als kunstschilder. Public relations zijn al bijna even belangrijk. Ook die taak neemt Krasner op zich: zij is het die Pollock in contact brengt met gerenommeerde galerijhouders als Peggy Guggenheim en invloedrijke kunstcritici als Harold Rosenberg. Al snel staat Pollock op de voorpagina van Life Magazine en ligt de (kunst)wereld aan zijn voeten. Het succes kan de chaotische, rusteloze geest van Pollock niet temperen. Integendeel, hij grijpt steeds vaker naar de fles, gedraagt zich tijdens zijn dronken buien als een asociale bruut en amuseert zich met buitenechtelijke avontuurtjes (o.a. met Guggenheim). Krasner beslist om het niet langer aan te zien en verlaat hem. Vanaf dan gaat het zowel privé als professioneel bergafwaarts met Pollock. Opgebrand en verbitterd rijdt hij zich - nodeloos om te zeggen dat hij dronken achter het stuur zat - op 11 augustus 1956 de legende in.

Opkomst, hoogtepunt en verval zijn de drie onontbeerlijke componenten van de biografische film, zoveel is duidelijk. Op zich is daar weinig mis mee, alleen bestaat het gevaar dat de episodische structuur van het scenario de bovenhand krijgt op het dramatisch verloop van de film. Zo is de overgang van Pollocks gevierde tentoonstellingen naar zijn momenten van waanzin en zelfdestructie soms wel heel abrupt. Dit kan als een minpunt worden beschouwd, maar anderzijds is het lovenswaardig dat Harris niet op pseudo-psychologische wijze gaat graven in Pollock's geest om alzo een uitleg te vinden voor zijn buitensporige gedrag. Harris verkiest het om de werkelijke hoogtepunten in Pollock's carrière uitvoerig te belichten: het ontdekken van de druiptechniek (vandaar zijn bijnaam Jack The Dripper) en de action-painting. Misschien een woordje uitleg voor de cultuurbarbaren onder u: Pollock, boegbeeld van het Amerikaans abstract expressionisme, voerde het zogenaamde 'automatisme' van de surrealisten (het vrij en onbelemmerd schilderen, zo weinig mogelijk gecontroleerd door het bewustzijn) naar ongekende hoogten: hij legde het canvas op de grond en druppelde, goot of smeet de verf erop. De compositie van het schilderij is geen vertrekpunt meer maar wordt nu gedetermineerd door de handeling van het schilderen. Deze techniek, die de handeling en de creatieve interactie van de kunstenaar met zijn materiaal vooropstelt, werd eveneens door andere moderne schilders zoals Willem De Kooning (leuke cameo van Val Kilmer) gehanteerd. Kunstcriticus Harold Rosenberg bedacht ze met de naam 'action-painting'.

De schoonheid en de klasse van 'Pollock' zit vervat in de acteerprestaties (de tandem Harris- Harden werkt uitstekend), maar vooral in de beelden waarin Harris in trance op het canvas danst en de verf haar werk laat doen. In plaats van de toeschouwer op arrogante wijze te overdonderen met moeilijke begrippen (zoals wij hierboven gedaan hebben en waarvoor wij excuus vragen aan alle cultuurbarbaren) of te vervallen in kunstzinnig gezwam, wordt de essentie van de action-painting voor onze ogen gedemonstreerd en komen Pollocks schilderijen opnieuw tot leven. Sobere regie en conventioneel scenario? Jazeker, maar dat belet ons niet om voortaan steevast de hoed af te nemen voor acteur-regisseur-schilder Ed Harris.

Pol Van Achter Helemaal (niet) akkoord? Lees de