Lunacy

Als openingsfilm koos het filmfestival van Maastricht voor de nieuwste film van de Tsjechische animatiemeester en surrealist Jan Svankmajer (zie ook Otesanek. Een 19e-eeuws gekkenhuis doet dienst als metafoor voor onze samenleving en zoals de regisseur zelf in het begin van de film komt vertellen, draait alles rond de ethische keuze tussen absolute vrijheid of repressie.

Het centrale personage is de labiele jongeman Jean Berlot die op weg naar de begrafenis van zijn moeder geïnviteerd wordt voor een overnachting bij een excentrieke markies, die zich in de protserige mode van weleer tooit, inclusief potsierlijke pruik. De man laat zich rondrijden in een koets en woont in een prachtig oud kasteel. Terwijl het verhaal zich op basis van kostuums en decors in de 19e eeuw lijkt te situeren verschijnen af en toe ook hedendaagse elementen in beeld, zoals een autosnelweg. De markies laat voortdurend een uitzinnige schorre lach horen en is duidelijk van lotje getikt, maar ook de jonge Berlot worstelt met zijn eigen angst voor krankzinnigheid omdat zijn moeder in een instelling zat. De markies, die Berlot de stuipen op het lijf jaagt met een godslasterlijk ritueel en vervolgens met de enscenering van zijn eigen dood, meent dat hij de jongen van zijn gewelddadige angstdromen kan afhelpen en stuurt hem naar een bevriende psychiater die in de buurt een instelling runt.

Hier worden de zaken er alleen maar doller op, de patiënten gaan er hun eigen gangetje terwijl de opzichters op afstand observeren en af en toe ingrijpen wanneer het te bont wordt. De directeur gelooft niet in straf, isolatie of elektroshocks maar laat zijn patiënten liever zelfstandig aan 'kunsttherapie' doen. Eén van de projecten is een levende uitbeelding van Delacroix' beroemde hulde aan de Franse revolutie, La Liberté guidant le peuple (jawel, het schilderij waarop madame Liberté met ontblote tieten en Franse vlag in de hand het volk voorwaarts leidt).

Het scenario van Lunacy is losjes gebaseerd op twee kortverhalen van Edgar Allen Poe en herhaaldelijk wordt er geciteerd uit het werk van de befaamde Markies de Sade. Niet voor niets omschrijft Svankmajer in zijn introductie zijn film dan ook als 'filosofische horror'. Het libertijnse gedachtegoed, Foucault, Nietzsche, Freud u vindt het allemaal terug in deze bevreemdende en absurde mix.

En de horror? Wel die bevindt zich vooral in de korte tussenstukjes die tussen de verschillende scènes inzitten. Met zijn befaamde stop-motion kunstjes tovert Svankmajer dansende biefstukken, rondkruipende hersenen, rollende koeienogen en wandelende tongen tevoorschijn. De opstand van het vlees? Repressie van vleselijke lusten in het onderbewuste? Corps-sans-organes? Ongetwijfeld diep-metaforisch maar het viscerale effect is vooral in de buik te voelen.

Lunacy is in België enkel te bekijken in Cinema Nova in Brussel. Er zijn slechts drie voorstellingen, tussen 10 mei en 10 juni.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de