Hollywood in het digitale tijdperk, de ongelukkige status van de kortfilm en pornografische tendenzen in Europa Lees ook deel 1: Cinematic staging in Azië en fast cutting in Hollywood En deel 2: What's new in New New Hollywood en de opkomst van multiple stranded narratives We hebben het over een aantal nieuwe trends in Hollywood gehad. Het exponentieel gebruik van digitale technieken moet daar wel de belangrijkste van zijn. In het algemeen weet ik eigenlijk niet zo veel af van digitale filmtechnieken. Mijn studenten zijn wel altijd gefascineerd door interactiviteit. Misschien ligt het aan mijn leeftijd maar ik ben daar ouderwetser in. Als het op het vertellen van een verhaal aankomt, wil ik graag gecontroleerd worden. Mijn studenten zeggen: \'Ik kan mijn personage een bar laten binnenstappen en hij kan of in de bar blijven, of in de achterkamer verdwijnen. Ik kan kiezen wat mijn personage doet.\' Maar voor mij heeft cinematic pleasure juist alles te maken met een gebrek aan keuze. Als ik kon kiezen, zou ik veel van de verschrikkelijke dingen niet doen die personages in een film juist wel doen. Clive Barker heeft een geweldige repliek waarmee hij mensen bekritiseert die vinden dat de beste horror off screen plaatsvindt. Dat maakte The Blair Witch Project zo angstaanjagend, het feit dat je nooit iets ziet maar dat je het zelf moest inbeelden. Waarop Barker zei: "Dat is mijn job. Ik word verondersteld dingen te verbeelden die jullie niet kunnen verzinnen. Ik wil jullie dingen laten zien die je jezelf niet kan inbeelden. Liever dat dan iets niet laten zien en het je zelf te laten verbeelden.\' Ik heb nogal wat sympathie voor dat argument. In The Village bijvoorbeeld, gaat het de mist in door het stomme monster dat verschijnt op het eind. Ja, dat was nogal oneerlijk, vond ik. Van bepaalde aspecten van de film heb ik meer genoten dan vele anderen, maar dat was erg gimmicky. Het komt erop neer dat het twee verschillende systemen zijn. Hoe hoger de interactiviteit, hoe meer keuze je hebt, hoe meer het lijkt op de werkelijkheid. Hoe minder interactiviteit, hoe meer de film controle over je uitoefent over jou, hoe minder het op de werkelijkheid lijkt. Geen van de keuzes die je maakt heeft gevolgen. Het is als een droom, een imaginaire investering die je maakt. Volgens mij kan interactiviteit wel goed zijn voor bepaalde dingen, maar niet voor het vertellen van een verhaal. The Butterfly Effect is een ander interessant narratief experiment. Eigenlijk heeft de film een vrij traditionele structuur, met een tijdmachine. Maar dan zonder de letterlijke machine. Hij kan psychisch teruggaan in de tijd, kan zichzelf op eigen wil terugbewegen en het verleden overdoen. Ik geloof dat hij zowat vijf keer opnieuw terugkeert en natuurlijk maakt hij het telkens erger. Als je naar de dvd kijkt, zal je zien dat de filmmakers nog één extra scène wilden. Zij wilden niet dat de film zou eindigen als Ashton Kutcher opnieuw de vrouw ontmoet, maar dat hij terug zou keren naar de baarmoeder, naar een moment voor hij geboren wordt. De film zou dan eindigen met de geboorte en dan zou hij wel een andere toekomst gehad hebben. Maar de producers vonden dat vijf eindes al meer dan genoeg was voor één film. Nu moet ik wel toegeven dat de interactieve dimensie, de mogelijkheid toegang te hebben tot dit alternatieve einde een vrij aangename ervaring was. Het gaf mij de mogelijkheid me een ander verhaal in te beelden. Ik ben dus zeker niet contra. Maar ik denk dat mijn plezier bij het kijken van een Hitchcock weggenomen zou worden als ik de film zou kunnen stoppen of veranderen. Dus voor mij impliceert de digitale toekomst grofweg vooral het meer effectief vertellen van verhalen. Of goedkoper, want digitale producties kunnen veel goedkoper zijn dan filmproducties. Wat gebeurt er met het idee van cinematic staging met alle digitale effecten als cgi? Ik wil benadrukken dat het meer als schilderkunst wordt, dan als theater. Zo lang het zicht een perspectief projectiesysteem is zal alle representationele cinema, die dus herkenbare menselijke of dierlijke figuren toont, onderworpen blijven aan de visuele piramide. Animatiefilms gehoorzamen de visuele piramide, zelfs als er niet eens een echte persoon in zit. Zelfs een volledige cgi-film zoals The Incredibles is in beeld gebracht als een film. En ik denk niet dat we ons een film kunnen voorstellen met herkenbare figuren die niet die 3D kwaliteit heeft. Mijn gevoel is dat met cgi en andere technieken de cinema meer als schilderkunst zal worden, bewegende schilderkunst. Het verandert ook het complete productieproces. De nadruk verschuift van productie naar postproductie. Ja. Ik denk dat het voordeel is dat je alles kan controleren. Het nadeel is dat er geen ontdekkingen meer zijn. Eén van de geweldige aspecten van cinema is dat de camera eigenlijk erg dom is maar tegelijkertijd toch dingen oppikt die je anders niet zou opmerken. Als ik jou nu film, ben jij het object van mijn aandacht. Maar misschien zit er een vlieg op de muur of speelt het licht op een bepaalde manier op de stenen. Al die dingen waar ik niet op let, worden door de camera geregistreerd. En als we het op film zien zeggen we: hé, dat is interessant of intrigerend. En ik weet niet of wij slim genoeg zijn om dat in een cgi-beeld te ontwerpen. (lacht) Cinema laat ons toe ontdekkingen te doen. Dat is één van Bazin\'s grote inzichten geweest. Hij zei dat de cinema ons de wereld laat verkennen terwijl we die zelf niet noodzakelijk zien. Het is een wereld die je enkel op het scherm kan zien. Onze wereld tot film gemaakt. En dat is anders dan de wereld die wij kennen. We zien dingen die we normaal niet zien. Zoals wat Benjamin bedoelde toen hij zei dat de cinema een nieuw optisch onbewustzijn met zich mee bracht? Nu maken we misschien de shift naar een digitaal onbewustzijn mee. Het interessante is dat het voor Benjamin een analysemiddel is terwijl het voor Bazin een middel van extase, van vervoering is. Omdat we het gras of het licht zien bewegen weten we dat we terug in touch zijn met de werkelijkheid op een manier dat dat normaal niet zou kunnen. Dus ja, het is ook verbonden met Benjamin. Als cgi het volledig zou overnemen en alle cinema essentieel tot animatiefilm zou maken, dan verliezen we de visuele ontdekking. Als ik hier en nu een scène zou maken, dan zie je dat de wind die vlag doet wapperen, door de bomen waait, dat de bladeren schudden op een bepaalde manier. Ik denk niet dat wij slim genoeg zijn om dat uit het niets te creëren, en de machines of programma\'s die we hebben zijn dat ook niet. Het is veel eenvoudiger om gewoon een camera neer te zetten en het te filmen. Het is ook merkwaardig dat de basis van cgi hoofdzakelijk fotografisch is. In Lord of the Rings bijvoorbeeld werden miniaturen gefotografeerd. Met die beelden werd dan gewerkt, de verschillende bewegingen werden geplot enzovoorts. Maar ze startten met fysieke dingen, die je kunt fotograferen. Dus we zijn nog ver verwijderd van een zuiver digitale cinema. Andy Serkis in Lord of the Rings, Gollum, de eerste echt overtuigende volledige cgi-figuur? Dat was een persoon die een speciale outfit droeg waarmee hij op de set rondliep. Ze fotografeerden hem en tekenden daarna over hem maar er zat een menselijke aanwezigheid achter. Zijn gewrichten bewegen zoals die van mensen. Ik geloof dat het nog een tijdje zal duren eer we volledig gecreëerde cgi hebben, zonder banden met de echte wereld. Want Final Fantasy of Sin City zijn niet helemaal overtuigend? Het werkt niet. Het zijn cartoons, animatiefilms. En dat is oké. Film is altijd gebonden aan echte mensen. In Sin City zie je gewoon Mickey Rourke met een zeer vreemd cosmetisch masker op. Wat treffend is voor uw boeken, maar ook voor filmtheorie in het algemeen, is dat kortfilm zelden vermeld wordt, met uitzondering van de zeer vroege. Kunnen kortfilms een historische invloed hebben? Men zou toch denken dat het medium de regisseurs wat meer ruimte biedt voor creativiteit en experiment? Dat is waar. Historisch gezien was dat het geval maar ik denk niet dat het zo makkelijk is een periode te vinden waar de invloed van kortfilms erg sterk is geweest. Wat je wel ziet zijn filmmakers die met kortfilms beginnen en dan doorgaan naar speelfilms, zoals Lynch, Scorsese of Burton. Maar beïnvloed door kortfilms? Er zijn zeker een paar belangrijke kortfilms die erg invloedrijk waren voor Amerikaanse filmmakers maar ik denk dat het medium in Europa veel beter ontwikkeld is als kunstvorm. Hier heb je speciale festivals die aan kortfilm zijn gewijd. Ik denk dat het meer in Europa is geconcentreerd, en ook in Azië. Ozu maakte bijvoorbeeld ooit een film van 15 minuten. Is dit gebrek ook merkbaar in theoretisch onderzoek? Zeker. Van alle onderzoekers die ik ken is Richard Raskin de enige die de kortfilm bestudeerd heeft. Hij heeft een soort éénmansgevecht geleverd voor de kortfilm, schreef er een boek over en probeerde een manier te bieden om kortfilm te begrijpen en te analyseren. Maar ik denk dat de invloed in de States nihil is. In de tijd waren er nog Claire Parker en Oscar Fischinger, mensen die enkel kortfilms maakten. Maar in de States is er geen markt meer voor. Vroeger toonden cinema\'s kortfilms voor de hoofdfilm. Maar wat moet je er nu mee? Ze zijn te kort om op tv, te tonen tenzij je er vier of vijf andere hebt. Ik veronderstel dat de grootste beschermheer nog het Sundance Channel is. Zij vertonen kortfilms tussen twee speelfilms in, in de plaats van reclame. Ik zou zeggen dat het een manier is om een carrière te starten, niet een carrière die je op zich nastreeft. Een middel om aan talent scouting te doen. Als je een goede kortfilm hebt gemaakt in de filmschool, kan je die aan een producer tonen. Die zullen misschien zeggen, wel probeer dan eens deze muziekclip of commercial. En na een paar clips of commercials krijg je misschien de kans om een lange speelfilm te maken. Dus het is een stap op de carrièreladder, niet iets wat filmmakers nastreven. Dat is best jammer, want veel van de beste films zijn kortfilms, in het bijzonder animatiefilms. Behalve multiple protagonist films en het digitale filmmaken, maken we in Europa momenteel een semi-pornografische trend mee. Denk aan A Hole in My Heart, de nieuwe Lukas Moodysson, of The Great Ecstasy of Robert Carmichael en natuurlijk de Franse regisseurs Catherine Breillat and Claire Denis. Denkt u dat deze trend de oceaan kan oversteken? Nee, het zal erg problematisch zijn in de VS. The Brown Bunny is hier één voorbeeld van veronderstel ik. Maar het is zo duur om in de VS een film te openen. Een film kopen in de VS betekent dat je hem moet openen op verschillende prints, in verschillende steden met een grote reclamecampagne. Dat kost geld en distributeurs nemen liever geen risico\'s met films die riskeren geboycot of geweerd te worden door zaaluitbaters. Dus Amerikanen zien dit soort films enkel in Cannes of op dvd? We zullen ze op video zien of op dvd. Baise-Moi bijvoorbeeld, hoewel die nu ook wel in de cinema is uitgekomen. Ach misschien is er een publiek voor. Ik zou het echt niet kunnen zeggen omdat zoiets in de States weinig succes heeft in de zalen. Ik denk dat het publiek in de States voor serieuze erotische films van belangrijke regisseurs eerder gay is dan heteroseksueel. Films over gay seks, mannelijk of lesbisch, lijken een groter publiek te hebben. De homogemeenschap films ondersteunt die aan hen gericht zijn. Hoe zit het dan bijvoorbeeld met Andy Warhol films? Ach ja, maar dat is een volledig ander tijdperk. Dat is voorbij. Veel films van Warhol zijn vreemd genoeg niet op dvd verkrijgbaar. Ik vraag me af of het misschien met een nieuw conservatisme te maken heeft. Heel wat religieuze groeperingen zijn veel mondiger geworden in hun protest. Vroeger waren ze wat toleranter maar nu hebben ze macht in de regering en in lokale politiek. Ze dringen hun visie meer en meer op als de enige juiste. Ik denk, maar dit is maar speculatie, dat distributeurs vinden dat het te riskant is om een film als Michael Winterbottoms 9 songs aan te kopen voor release in de zalen. Zo\'n film gaat straight to dvd, wat beter te controleren valt. En zelfs dan zal je hem in bepaalde delen van het land nog niet kunnen krijgen. (lacht) Deze gewelddadige-erotische ondertoon is ook voelbaar in de Aziatische cinema. Kim Ki-duk, Takashi Miike, Shinya Tsukamoto? Ja. Vooral in de Japanse cinema is het altijd zo geweest. De Japanse cinema is de meest consistente wat geweld en erotiek betreft op wereldvlak, al sinds de jaren twintig. Niet zozeer de seks, maar het geweld in deze films zou in geen enkel ander land getolereerd worden. Het is vrij verbazingwekkend. En ze zijn langs die weg blijven verdergaan en hebben de westerse landen op die manier een beetje meegetrokken. Peckinpah ziet Kurosawa of Tarantino ziet Miike. Maar ik herhaal, dat soort films wordt weinig naar Amerika geëxporteerd, enkel in subculturen of fanclubs. Maar er zijn toch art house cinema\'s in Amerika? Jazeker. Maar dit soort dingen worden typisch nooit vertoond. De art house beweging is redelijk sterk in Amerika maar heeft nooit echt een markt gewonnen. Het cijfer dat ik heb gezien is: alle cinema in een vreemde taal vanaf 1960 tot nu omvatten zo\'n vijf tot acht procent van de box office. Alle films in een vreemde taal! De reden waarom distributeurs nog interesse hebben voor buitenlandse films heeft niets te maken met cinema. Er zit geen geld in de ticketverkoop van een Wong Kar-Wai. Het draait enkel en alleen om de videorechten. Als ze een bepaald aantal eenheden kunnen verkopen maken ze winst met een film. Dvd\'s blijven ook langer beschikbaar, mensen blijven ze kopen, scholen kopen ze aan. Zo lang ze de rechten hebben, kunnen ze er geld mee verdienen. Bedankt voor het interview! Interview door Ils Huygens en Jan Sulmont